โรคเยื่อบุช่องท้องติดเชื้อในแมว Feline Infectious Peritonitis/Feline Coronavirus (FIP/FCoV)

มาทำความรู้จัก “ โรคเยื่อบุช่องท้องติดเชื้อในแมว “ (ตอนที่ 1)

Feline Infectious Peritonitis/Feline Coronavirus (FIP/FCoV)

เยื่อบุช่องท้องติดเชื้อในแมว (FIP) เป็นหนึ่งในสาเหตุการเสียชีวิตจากการติดเชื้อที่พบบ่อยที่สุดในแมวที่อายุน้อยกว่า เกิดขึ้นจากการกลายพันธุ์ของ coronavirus  (FCoV) และนำไปสู่โรคที่เกิดอันตรายในระบบต่างที่รุนแรง ซึ่งระยะเวลาดำเนินโรคเป็นเวลาหลายสัปดาห์จนถึงหลายเดือน รูปแบบ  FIP Form of  FCoV นั้นแตกต่างจากรูปแบบ Enteric form of FCoV ที่เกิดขึ้นในแมวส่วนใหญ่ ไวรัสชนิดร้ายแรงที่นำไปสู่ FIP เรียกว่า FIPV แม้ว่าการติดเชื้อ FCoV จะพบได้บ่อยในศูนย์พักพิงและประชากรแมวอื่นๆ ที่อาศัยอยู่หนาแน่น แต่โดยทั่วไปแล้ว FIPV กลับมีน้อย

ในการศึกษาแมวที่รับอุปการะจากที่พักพิงแบบเปิดโดยที่แมวอยู่ในสิ่งแวดล้อมในช่วงเวลาสั้นๆ เท่านั้น อัตราของ FIP น้อยกว่า 0.6% ดังนั้น ในศูนย์พักพิง เรามักคาดว่าจำนวนแมว FIP จะน้อยกว่า 1% และอัตราใดๆ ที่สูงกว่า 1% ก็เป็นสาเหตุให้เกิดความกังวล  การฉีดวัคซีนป้องกัน FCoV ไม่น่าเชื่อถือ การวินิจฉัยมักไม่ตรงไปตรงมา และการแพร่และการพัฒนาของโรคคาดเดาไม่ได้

แม้ว่า FCoV เป็นโรคติดต่อได้ระดับสูงและพบว่าเป็นโรคประจำถิ่นในแมวหลายตัว แต่ FIPV จะไม่ติดต่อผ่านการสัมผัสโดยตรงระหว่างแมว FIP แต่เกิดจากหลายปัจจัยอื่นแทน อย่างไรก็ตาม การระบาดที่เกี่ยวข้องกับการตายที่เพิ่มขึ้นเนื่องจาก FIP สามารถเกิดขึ้นได้ในกลุ่มของแมวที่ไม่เกี่ยวข้องในที่พักพิงหรือโรงเลี้ยงสัตว์ และก่อให้เกิดความท้าทายในการควบคุมโรค

ข้อมูลของโรคและการแพร่กระจายของ FCoV/FIP

FCoV ถูกกำจัดได้ในอุจจาระของแมวที่ติดเชื้อ และแพร่กระจายได้ง่ายโดยการแพร่กระจายจากการสัมผัสสิ่งของที่มีเชื้อไวรัสติดอยู่ การเพิ่มจำนวนของไวรัสอาจเริ่มขึ้นภายในเวลาเพียงไม่กี่วันหลังจากการติดเชื้อ และระดับแอนติบอดีจะพัฒนาภายใน 7-14 วัน ส่วนใหญ่มักไม่มีสัญญาณทางคลินิกของการติดเชื้อ FCoV อาจพบอาการท้องร่วงเล็กน้อยหรือสัญญาณทางเดินหายใจอาจเกิดขึ้น แต่โดยทั่วไปจะแยกไม่ออกจากความเจ็บป่วยทั่วไปอื่น ๆ ในประชากรแมว แม้ว่าแมวส่วนใหญ่จะสามารถรักษาการติดเชื้อได้ แต่แมวบางตัวเป็นโรคเรื้อรังและสามารถแพร่ไวรัสได้เป็นระยะโดยไม่มีอาการทางคลินิก ในการพิจารณาผลลบของแมว จำเป็นต้องทำการทดสอบตัวอย่างผลลบจำนวน 5 ตัวอย่างในช่วงเวลาหนึ่งเดือน

FIP เป็นผลมาจากการกลายพันธุ์ของ FCoV ที่เกิดขึ้นอย่างชัดเจนภายในแมวที่มีความอ่อนไหวทางพันธุกรรมซึ่งมีการตอบสนองทางภูมิคุ้มกันโดยเฉพาะ ไวรัสที่กลายพันธุ์นี้เกี่ยวข้องกับเซลล์และโดยทั่วไปแล้วจะไม่ส่งผ่านโดยตรงจากแมวตัวหนึ่งไปยังอีกตัวหนึ่ง โรคมักเกิดขึ้นภายในไม่กี่สัปดาห์ถึง 18 เดือนหลังจากติดเชื้อ FCoV และเปลี่ยนเป็น FIPV ซึ่งมักเกิดขึ้นหลังจากความเครียด เช่น การผ่าตัดทำหมัน

อุบัติการณ์ของโรคเป็นแบบ bimodal ซึ่งพบมากที่สุดในแมวอายุน้อยกว่า 18 เดือนและอายุมากกว่า 12 ปี มีองค์ประกอบทางพันธุกรรมที่ก่อให้เกิดความเสี่ยงในการพัฒนา FIP ดังนั้นลูกครอกของลูกแมวที่พัฒนา FIP จึงมีความเสี่ยงเพิ่มขึ้น ไม่สามารถพยากรณ์โรคได้ จากกลุ่มแมวที่ติดเชื้อ FCoV ที่เสี่ยงต่อ FIP ซึ่งแมวมีแนวโน้มจะเป็นโรคนี้มากที่สุด

การรับรู้และการวินิจฉัยโรค FIP

การวินิจฉัยโรค FIP ในเชิงบวกอาจทำได้ยาก โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกรณีที่ไม่มีอาการทางคลินิกที่มีลักษณะเฉพาะ ซึ่งรวมถึงการคลั่งของเหลวในอกหรือช่องท้องแบบคลาสสิกส่วนใหญ่ การวินิจฉัยโดยทั่วไปจะขึ้นอยู่กับสัญญาณ อาการทางคลินิก การตรวจเลือด และการทดสอบเฉพาะ

สัญญาณเด่น คือแมวอายุน้อยกว่าสามปี โดยเฉพาะอย่างยิ่งระหว่าง 4 ถึง 16 เดือน อาการที่พบบ่อยที่สุดของ FIP ในแมวอายุน้อย ได้แก่ อาการไข้ที่ไม่ตอบสนองต่อยาปฏิชีวนะ ความง่วง น้ำหนักลดโดยไม่ทราบสาเหตุ และการเจริญเติบโตไม่สำเร็จ ความผิดปกติในห้องปฏิบัติการที่พบบ่อย (ตามตารางที่ 1)  ได้แก่ ภาวะโปรตีนในเลือดสูง (ส่วนใหญ่เป็นภาวะน้ำตาลในเลือดสูง) เม็ดเลือดขาวที่มีลักษณะเป็นนิวโทรฟิเลียและลิมโฟพีเนีย และโรคโลหิตจาง ภาวะโปรตีนในเลือดสูงพบได้สม่ำเสมอในแมวที่มีหรือไม่มีการคลั่งของเหลว อัตราส่วนอัลบูมินในซีรัม:โกลบูลินอาจมีประโยชน์มากกว่าการวัดโกลบูลินเพียงอย่างเดียว และมีประโยชน์มากที่สุดในการคัดโรคออกมากกว่าที่จะยืนยันโรคในกลุ่มประชากรที่มีความชุกของ FIP ต่ำ แมวที่มีอัตราส่วนอัลบูมิน:โกลบูลิน 0.6 ขึ้นไป มีโอกาสที่ไม่น่าจะเป็นโรค FIP แมวที่เป็นโรค FIP มักจะมีตัวอย่างเลือดออกสีเหลือง (Icteric) ร่วมกับภาวะบิลิรูบินในเลือดสูง (hyperbilirubinemia) และภาวะบิลิรูบินในปัสสาวะสูง (hyperbilirubinuria) ซึ่งเกิดจากการทำลายเซลล์เม็ดเลือดแดง ความล้มเหลวของไตหรือตับอาจเกิดขึ้นได้ขึ้นกับว่าอวัยวะเหล่านี้ได้รับผลกระทบจากก้อนเนื้อ(granulomatous nodules)  หรือไม่ซึ่งส่งผลให้ค่าเคมีของไตและตับผิดปกติ

ตารางที่ 1 – การทดสอบในห้องปฏิบัติการและการแปลผลเพื่อพิจารณาเป็นไปได้ที่เป็น FIP